Emakume jornalari indigenak Behe Kalifornian

“It´s not just about the furrow… We want to fly much further”

Dokumental honek San Quintineko bailarara lan baldintza eta bizi baldintza hobeen bila joan ziren emakume nekazarien bizitzak erakustea du helburu. San Quintineko bailara, Ensenada hiritik 170km-tara kokaturik eta Baja Kaliforniarekin muga eginik, bere industriarako lur emankorrengatik nabarmentzen da, ondorioz ekarriko duen eraginarekin esportazioetan. Azken 40 urteetan, nekazal industriaren hazkundeak, langile etorkinen mugimendua areagotu du eta gaur egun, talde etniko desberdinak (mixteco-ak, triquis-ak eta zapoteco-ak) populazioaren %33 bihurtu dira. Etorkin mugimendu honen barruan, emakume nekazariak iritsi ziren; lana eta industria hau ondorioz feminizatuz, honek suposatzen duen soldata jaitsiera, ordutegi flexibleagoak eta euren sumisioa indartuaz.

Gizarte-bazterketa hezkuntzarako sarbidea ukatu izanaren ondorioa da, egoera honek egunero dakartzan gaixotasunekin; sexu, klase sozial eta etnien alderatzea ere gauzatuaz. Emakume nekazariak baldintza prekarioen menpe bizi eta bizirauten dute, etorkin mugimenduek sorturiko epe-laburreko kolonietan. Hondakinekin sorturiko etxebizitzetan bizi dira, aireztapen txarrarekin eta oinarrizko zerbitzurik gabe. Bere lanak bere bizi kalitatea baldintzatzen du. Euren ordutegiak, eguzkiak, hautsak, eguraldiak eta nekazaritzarako produktuekin etengabeko kontaktuak, zaildu egiten die bizitza osasuntsua. Lan-eskakizunak gorputzen zahartze goiztiarra sortzen die eta soldata baxuak ez dira nahikoak behar duten osasun-laguntza lor dezaten. Lanaren premiak hezkuntza alde batera uztera behartu die, beren egoera soziala birsortuaz.

Dokumental hau emakume hauen bazterketa azalarazten saiatu diren ikerketen emaitza da. Era berean, eraiki duten komunitate ikuspegia erakutsi nahi du, eredu iraultzaile moduan. Emakume nekazarien komunitateak loturak sendotu ditu eta esku-hartze antolatua bultzatzen dute, murgilduta dauden egoera honen kontra elkarrekin borroka egin dezaten. Euren eskubidegabekeriak, bizimodu eta lanaren balio-gutxitzeak, ez dute lortuko San Quintin-eko emakume iraultza eteterik, nahiz eta hurrunagotik datorren bidegabekeria hierarkizatua izan.

Ikerlariak:

• Lourdes Camarena Ojinaga (Universidad Autónoma de Baja California, UABC);
• Concepción Martínez Valdés (Universidad Autónoma de Baja California, UABC);
• Evarista Arellano García (Universidad Autónoma de Baja California, UABC); eta,
• Christine Alysse von Glascoe (El Colegio de la Frontera Norte).

Informazio gehiagorako:

Camarena-Ojinaga, L., Arellano-García, E., Von-Glascoe, C., & Martínez-Valdés, C. (2011). Voces de mujeres jornaleras indígenas: proceso de precarización social en dos valles agrícolas del municipio de Ensenada, Baja California. En H. J. Heath-Constable, N. Castillo-Viveros, C. Martínez-Rascón, & J. A. Rodríguez-Alonso (Eds.), Procesos sociales en el noroeste de México: Migración, trabajo y gestión de territorio (pp. 1-25). Universidad Autónoma de Baja California.

Camarena-Ojinaga, L., Von-Glascoe, C. A., Arellano-García, E., Zúñiga-Violante, E., & Martínez-Valdés, C. (2012). Agroquímicos y mujeres indígenas jornaleras en Baja California. En L. A. Cedillo, & F. K. Cano-Robles (Eds.), Género, Ambiente y Contaminación por Sustancias Químicas (pp. 67-78). SEMARNAT.

Camarena-Ojinaga, M. L., Martínez-Valdés, C., Arellano-García, E., Von-Glascoe, C., & Calderón de la Barca-Guerrero, N. (2013). Una vida de carencia: ser mujer, indígena y jornalera en el Valle de San Quintín. En A. Spears-Kirkland, N. Castillo-Viveros, A. Paniagua-Vázquez, J. A. Rodríguez-Alonso, & J. G. Rodríguez-Gutiérrez (Eds.), Calidad de vida y acción colectiva: una mirada desde el noroeste de México (pp. 93-112). Universidad Autónoma de Baja California.